Έπρεπε όμως να περιμένουμε μέχρι τα μέσα του Σεπτέμβρη 2008, για να δούμε τον παροξυσμό της, που σηματοδοτήθηκε από τη χρεωκοπία της Lehman Brothers κι έκανε πλανητάρχες, θησαυροφύλακες, βαλέδες και λακέδες να τρέχουν σαν αποκεφαλισμένα κοτόπουλα και ν’αποφασίζουν και να εφαρμόζουν σχέδια που ποδοπατούν τα ιερά και τα όσια του μέχρι τότε τηρούμενου νεοφιλελεύθερου δόγματος.
Έκτοτε, η ταχύτητα των εξελίξεων είναι τέτοια, που ήταν φυσικό να δημιουργήσει αρχικά ένα κενό ιδεολογικής τεκμηρίωσης, δικαιολόγησης, ερμηνείας, ακόμα και απλής εκλογίκευσης των κρατικών αποφάσεων για τις σημαντικότερες οικονομίες του παγκόσμιου καπιταλισμού. Παρ’όλ’αυτά, οι οπαδοί του καπιταλιστικού συστήματος, είτε νεοφιλελεύθερης είτε σοσιαλδημοκρατικής κοπής, θορυβούν καθημερινά στο δημόσιο χώρο με άρθρα, αναλύσεις, θέσεις περί κρίσης – με κοινό χαρακτηριστικό την αποδέσμευση από οποιαδήποτε υποχρέωση λογικής συνέπειας, πράγμα θεμελιωδώς αναγκαίο, δεδομένης της αβεβαιότητας που υπάρχει για το ποία θα είναι τα αμέσως επόμενα «έκτακτα» μέτρα που θα κληθούν να δικαιολογήσουν/αναλύσουν.
Η χαρά κάθε λογικού ελεύθερου πνεύματος θα ήταν να επισημάνει και να κριτικάρει αυτές τις αντιφάσεις. Κάτι τέτοιο όμως θα ταίριαζε μάλλον σε εξωτερικούς παρατηρητές των παγκόσμιων εξελίξεων, που αγγίζουν όλους μας. Όσοι λοιπόν ζούμε την κρίση από την πλευρά της συντριπτικής κοινωνικής πλειοψηφίας, των εργαζομένων, ενδιαφερόμαστε πιό πολύ να κατανοήσουμε τα συγκεκριμένα αίτια και το μηχανισμό εκδήλωσης της κρίσης αυτής. Η εγκυρότητα των όσων λέγονται και γράφονται για την κρίση, θα μπορούσε κατόπιν εύκολα ν’αποτιμηθεί στο φως μιας τέτοιας εξέτασης, για την οποία είναι αρκετή η αρετή της στοιχειώδους φιλαλήθειας.
Ας αρχίσουμε λοιπόν από τα στοιχειώδη:
- είναι κοινά παραδεκτό οτι το φαινόμενο της τρέχουσας κρίσης, εκδηλώθηκε καταρχήν ως κατάρρευση της αγοράς ακινήτων και πιό συγκεκριμένα της αγοράς κατοικίας στις ΗΠΑ, που προκάλεσε κρίση στις Τράπεζες με ενεργητικά που εξαρτώνταν από την αγορά αυτή (στεγαστικά δάνεια και σχετικά προϊόντα – ασφάλειες δανείων, «δευτερογενείς» αξίες κτλ – ας μας συχωρεθεί η λειψή γνώση της σχετικής αργκό.)
- Σε δεύτερη φάση, το φαινόμενο εξελίχθηκε σε ντόμινο χρεωκοπιών ασφαλιστικών και πιστωτικών οργανισμών, με επαγόμενο χαρακτηριστικό την γενικευμένη αδυναμία εκτίμησης της ποιότητας των κεφαλαίων τους, πράγμα που έφερε με τη σειρά του δυσπιστία στις αγορές, που εκφράστηκε καταρχήν στο διατραπεζικό δανεισμό αλλά και στην επιχειρηματική και καταναλωτική πίστη – με τελική συνέπεια την ύφεση στην οικονομική δραστηριότητα.
- Σε αυτό το πλαίσιο λαμβάνουν χώρα οι μεγάλης κλίμακας οικονομικές παρεμβάσεις των κυβερνήσεων και των κεντρικών Τραπεζών, και εξαγγέλονται πρωτοβουλίες για νέο παγκόσμιο ρυθμιστικό πλαίσιο των καπιταλιστικών οικονομιών.
Πίσω στην αρχή λοιπόν:
Τα στατιστικά δεδομένα, οδηγούν στην υπόθεση εργασίας της υπερπροσφοράς στέγης: πράγματι, παρατηρούμε οτι ως ποσοστό του αμερικανικού ΑΕΠ, η κατασκευή κατοικιών περνά το 2006 από ελαφρά αυξανόμενο σε ισχυρά φθίνοντα ρυθμό, ενώ την περίοδο λίγο πριν τη μεταβολή του ρυθμού, αυξάνεται απότομα το ποσοστό των άδειων και προς πώληση σπιτιών.
Ακολουθώντας την μοντελοποίηση του [1], απ’όπου δανειζόμαστε και τα στοιχεία αυτού του σημειώματος (οι αντίστοιχες πηγές μπορεί να βρεθούν στο ίδιο άρθρο), μπορούμε να θεωρήσουμε κατά την περίοδο t το «επιθυμητό απόθεμα» σε κατοικίες Ht* ως πολυγραμμική συνάρτηση του πληθυσμού POPt και του κατακεφαλήν εισοδήματος Yt , με το συντελεστή α να εκφράζει το ποσοστό μετατροπής του εισοδήματος του πληθυσμού σε στέγη. Αυτή είναι κατά κάποιο τρόπο η απλουστευμένη αξιακή μορφή της κοινωνικής ζήτησης σε στέγαση, ανεξάρτητα από τις μορφές ικανοποίησής της. Υποθέτουμε οτι το μέσο μέγεθος νοικοκυριού δεν αλλάζει, τουλάχιστο σε αυτήν τη χρονική κλίμακα, όπως και οι τιμές. Η διαφορομορφή της πρώτης σχέσης, μας δίνει τη μεταβολή, χρόνο με χρόνο, του επιθυμητού αποθέματος κατοικιών ΔHt*, συναρτήσει της μεταβολής του πληθυσμού ΔPOPt και της μεταβολής του κατακεφαλήν εισοδήματος ΔYt.
Μπορούμε στη συνέχεια να περιγράψουμε πώς μεταβάλλεται το πραγματικό απόθεμα κατοικιών Ht, σε σχέση με το «επιθυμητό». Η εύλογη υπόθεση είναι οτι έχουμε μερική κάλυψη της απόκλισης από το επιθυμητό την προηγούμενη χρονιά (παράμετρος προσαρμογής γ), μερική κάλυψη του επιθυμητού της τρέχουσας χρονιάς (παράμετρος β) και μια συνιστώσα που εκφράζει την απαξίωση του αποθέματος της προηγούμενης χρονιάς (παράμετρος δ):
Η παράμετρος της απαξίωσης μπορεί να προσδιοριστεί από τα δεδομένα της στατιστικής υπηρεσίας, όπως και η ποσοστιαία μεταβολή του πληθυσμού (γύρω στο +1% την περίοδο 2000-2006 στις ΗΠΑ) και η ποσοστιαία μεταβολή του κατακεφαλήν εισοδήματος (+1,4%, την ίδια περίοδο). Μπορούμε λοιπόν να εκτιμήσουμε και τις υπόλοιπες παραμέτρους α, β, γ, ζητώντας την προσαρμογή μεταξύ των στατιστικών δεδομένων της κατασκευαστικής δραστηριότητας στον τομέα των κατοικιών, ως ποσοστό του ΑΕΠ ( ΔHt /GDPt όπου GDPt =POPtYt ), και του ιδίου ποσοστού όπως δίνεται από την παρακάτω εξίσωση, που παράγεται από τις δύο προηγούμενες:
Εδώ Δgdpt , Δpopt και Δyt σημαίνουν ποσοστιαίες μεταβολές του ΑΕΠ, του πληθυσμού και του κατακεφαλήν εισοδήματος αντίστοιχα.
Αν λοιπόν υπολογίσουμε τις τιμές των παραμέτρων ώστε να ταιρίαζει η καμπύλη μεταβολής αυτής της ποσότητας από το 1972 ώς το 2000, η τελευταία εξίσωση θα προέβλεπε για την περίοδο 2000-2006 περίπου 3,8% του ΑΕΠ των ΗΠΑ να πηγαίνει κάθε χρόνο σε κατασκευή κατοικιών. Η στατιστική όμως δίνει, για την ίδια περίοδο, 4,9%. Αυτή η απόκλιση εκφράζει ακριβώς την υπερπροσφορά κατοικίας στις ΗΠΑ από το 2000 ως το 2006 και επιβεβαιώνει την αρχική υπόθεση εργασίας.
Πριν λοιπόν από την κατάρρευση των σαμπ-πράιμ, πριν το ξέσπασμα της κρίσης που οδήγησε στη χρεωκοπία και την αδυναμία αποπληρωμής των στεγαστικών δανείων σημαντικού αριθμού νοικοκυριών, υπήρξε η υπερπροσφορά, που ορισμένοι αδιόρθωτοι, δογματικοί μαρξιστές επιμένουν να βλέπουν βαθύτερα, ως μορφή εκδήλωσης της υπερσυσσώρευσης.
Μένει τώρα να μάθουμε, γιατί και μέσω ποιών μηχανισμών η αγορά συμπεριφέρθηκε έτσι. Στον πιό ολοκληρωμένο καπιταλισμό, τι τους έπιασε να χτίζουν φρενιτωδώς σπίτια;
Η αποκλίνουσα από τη λογική συμπεριφορά, οφείλεται άραγε στη διαστροφή του πνεύματος του υγειούς καπιταλισμού από το λαϊκισμό των πολιτικών, όπως ισχυρίζονται οι πάλαι ποτε παραμυθάδες του νεοφιλελευθερισμού, ή μήπως στην παρά φύσιν ασέλγεια της Γουώλ Στρήτ στο κοινωνικό σώμα του φυσιολογικού καπιταλισμού , όπως ωρύονται οι ψευτοηθικολόγοι εντεταλμένοι της σοσιαλδημοκρατίας;
Ας συνεχίσουμε τη διερεύνηση των ευρημάτων και του ιστορικού.
[1] Luci Ellis, The housing meltdown: Why did it happen in the United States? BIS Working Papers No 259 , Sept. 2008.
1 comment:
Διαβάστε τη συνέχεια και σχολιάστε εκεί.
Post a Comment