October 29, 2008

Μύθοι και φαινόμενα της δημιουργίας της κρίσης (συνέχεια)

Η περιγραφή του χαρακτήρα και του ειδικού ρόλου των Government Sponsored Enterprises (GSE) στη στεγαστική πίστη στις ΗΠΑ ξεφεύγει από τα πλαίσια του σημειώματος - ο αναγνώστης μπορεί να ανατρέξει εδώ για λεπτομέρειες. Ας συγκρατήσουμε οτι πρόκειται για οργανισμούς με ιδιωτικά κεφάλαια που παρέχουν ασφάλειες για στεγαστικά δάνεια με κάποιου είδους κυβερνητική εγγύηση. Οι οργανισμοί αυτοί ιστορικά προήλθαν από το στενό δημόσιο τομέα και η χρηματοδότησή τους γινόταν μέσω του προϋπολογισμού των ΗΠΑ.

Τα στεγαστικά ενυπόθηκα δάνεια στις ΗΠΑ χωρίζονται χοντρικά σε τρεις κατηγορίες. Αυτές δεν αντιστοιχούν άμεσα στον πραγματικό βαθμό της πιστοληπτικής ικανότητας του δανειολήπτη, αλλά στον τύπο της ασφάλειας του δανείου και κατά συνέπεια στους όρους του.

Τα "καλά" (A-paper ή Agency mortgages) είναι αυτά που εγγυώνται οι GSE και οι λήπτες τους πληρούν ορισμένα αυστηρά κριτήρια, χονδρικά τα εξής:
1) Απόδειξη εισοδημάτων (εφορία, δελτίο μισθού) και περιουσιακών στοιχείων, τέτοιων που το χρέος ν'αντιστοιχεί σε το πολύ 35% των εισοδημάτων
2) Συνεισφορά τουλάχιστο 20% της αξίας του ακινήτου από το δανειολήπτη
3) Καλή προϊστορία δανειοληψίας (που προκύπτει από κάποιες τυποποιημένες μεθοδολογίες αξιολόγησης των credit records του δανειολήπτη)
4) Πλαφόν στο ύψος του δανείου (γύρω στα 420000$ για απλή οικογενειακή κατοικία)

Μια δεύτερη κατηγορία δανείων, τα Alt-A mortgages είναι αυτά που δεν πληρούν όλους τους παραπάνω όρους. Είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρον το μέρος τους που έλαβαν όσοι δεν πληρούν το 1), δηλ. δεν αποδεικνύουν τα περιουσιακά τους στοιχεία και τα εισοδήματά τους, και αντί γι αυτό κάνουν μια υπεύθυνη δήλωση ή καταθέτουν μια επιστολή του λογιστή τους (τα λεγόμενα low doc mortgages).

Η τρίτη κατηγορία, τα λεγόμενα subprimes, αφορούν ακόμα μεγαλύτερες αποκλίσεις από τη συμόρφωση με τα 4 κριτήρια. Τυπικές περιπτώσεις αφορούν δανειολήπτες με προσωπική χρεωκοπία κατά το παρελθόν, πολύ χαμηλό εισόδημα σε απόλυτες τιμές κτλ. Συχνά, καμμία τεκμηρίωση δεν χρειάζεται για τη λήψη ενός τέτοιου δανείου.

Σημειώνουμε εδώ οτι
α) συχνά το ίδιο πρόσωπο μπορεί να έχει λάβει ενυπόθηκα δάνεια περισσότερων κατηγοριών, διαδοχικά ή και ταυτόχρονα.
β) υπάρχει τεράστια ποικιλία στον τύπο εξυπηρέτησης και τον τύπο του δανεισμού, ειδικά στα alt-a και τα subprimes. Το πιό εξωτικό φαίνεται οτι είναι το δάνειο αρνητικής απόσβεσης, όπου αν μια δόση δεν πληρώνεται καθόλου ή εξυπηρετείται μερικώς, παρέχεται το υπόλοιπο αυτόματα ως έξτρα δάνειο...

Ασφάλειες ενυπόθηκων δανείων ανά τύπο και χρονιά έκδοσης, σε τρις $ Συντηρητικά, "ασφαλή" δάνεια λοιπόν υπήρχαν. Οι GES τα ασφάλιζαν και το σύστημα φαινόταν να λειτουργεί με επιτυχία. Ωστόσο, μεγάλη κατηγορία του πληθυσμού είχε υπερβολικά χαμηλά και υπερβολικά αβέβαια εισοδήματα ώστε να μπορεί να καταναλώσει αλά αμερικάνικα, ακόμη και για να μπορεί να προσπελάσει το όνειρο της ιδιόκτητης κατοικίας. Δεν είναι μόνο το εκρηκτικό κοινωνικό πρόβλημα που θα αντιμετώπιζαν οι ΗΠΑ αν απέκλειαν με εξωοικονομικά μέσα το τμήμα αυτό του πληθυσμού από τη στέγη. Είναι και οτι η κρίση θα ερχόταν μια ώρα αρχύτερα, από τη μείωση της ζήτησης. Η χαλάρωση των κανόνων δανεισμού ήταν λοιπόν μονόδρομος, και η δημιουργία μιας δεύτερης αγοράς πιό χαλαρών δανείων η μόνη λογική λύση.

Όταν γιγάντωνε αυτή η αγορά, οι ψευτοηθικολόγοι της σοσιαλδημοκρατίας που καταριώνται τώρα την απληστεία των γιάπηδων (και παραδόξως δεν ζητούν ευθύνες πχ από τους μετόχους των κεφαλαίων που χειριζόταν όλο αυτό το προσωπικό, με ρητή εντολή για μέγιστα κέρδη), εκστασιάζονταν με το "μάγο Γκρήνσπαν"...

Η αβεβαιότητα των εισοδημάτων επέτεινε την κρίση "εξ επαγωγής" ως εξής: λόγω αυτής, οι τράπεζες παρείχαν κίνητρα (μικρές ή καθόλου ποινές) για την ταχύτερη αποπλήρωση των στεγαστικών. Πράγματι, μετά την καλή συγκυρία των τελευταίων χρόνων, παρατηρήθηκε κύμα αποπλήρωσης το 2003, με αποτέλεσμα οι τράπεζες να κυνηγάν καινούργιους πελάτες για τη διασφάλιση της κερδοφορίας τους, και να παίρνουν - αναγκαστικά - μεγαλύτερα ρίσκα. Η ουσιαστική μείξη των δύο αγορών επήλθε λοιπόν ως μηχανική συνέπεια της επιδίωξης μεγιστοποίησης των κερδών, και των διαδοχικών μέτρων απελευθέρωσης της αγοράς που είχαν έλθει να υποστηρίξουν αυτήν την κίνηση. Πολύ απλά, αν κάποιος αρνιόταν ν'αγοράσει προϊόντα βασισμένα σε σαμππράιμς, έχανε - κι όποιος έχανε θα έβλεπε και τα κεφάλαιά του να μεταναστεύουν, δηλαδή ν'αδυνατίζει η θέση του, θα έπεφτε σε κρίση ή/και θα εξαγοραζόταν από κάποιον με ισχυρότερη θέση και καλύτερη κερδοφορία χάρις ακριβώς στην αντίπαλη στρατηγική. Αυτό αφορά εξίσου και τις GES.

Οι "αρχικές συνθήκες" λοιπόν, για να πάρουμε τα πράγματα περίπου από "το σπάσιμο της φούσκας" του NASDAQ, μπορούν να κωδικοποιηθούν ως εξής:

α) πάγια πολιτική ενθάρρυνσης των νοικοκυριών για απόκτηση κατοικίας (έκπτωση από το φορολογητέο εισόδημα των τόκων και ίσως μέρος του στεγαστικού δανείου)

β) αβεβαιότητα και χαμηλά εισοδήματα για σημαντικό μέρος του πληθυσμού, αλλά με αισιόδοξες προοπτικές χάρις στους ψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης της οικονομίας, ιδιαίτερα το αναπτυξιακό μπουμ ορισμένων περιοχών.

γ) χαμηλές προσδοκίες μικροεπενδυτών για γρήγορα κέρδη από το χρηματιστήριο

δ) δυναμική αύξησης του πληθυσμού

ε) φθηνό χρήμα για δάνεια κατοικίας, χάρις στις πρακτικές τιτλοποίησης (δημιουργία δευτερογενούς αγοράς ασφαλειών ενυπόθηκων δανείων) που έλυσε το πρόβλημα της έλλειψης κεφαλαίων της δεκαετίας του '80 και των αρχών του '90.

Είναι προφανές οτι η κωδικοποίηση αυτή συνιστά δραστική απλοποίηση των φαινομένων, ωστόσο αρκεί για να κατανοήσει κανείς τη δημιουργία ενός κύκλου "θετικής ανάδρασης" στην αγορά κατοικίας: τα νοικοκυριά ζητούσαν σπίτια, οι τράπεζες χρηματοδοτούσαν, οι κατασκευαστές παρέδιδαν, οι τράπεζες διεύρυναν την προσφορά τους αφού η μπίζνα ήταν κερδοφόρα, οι κατασκευαστές ανέβαζαν τις τιμές αφού υπήρχε φτηνό χρήμα (κι έχτιζαν κι άλλο για να προλάβουν τη ζήτηση), πράγμα που ικανοποιούσε και τους αγοραστές αφού ανέβαινε η αξία του ακινήτου τους, αυτό προσέλκυε κι άλλα νοικοκυριά που ζητούσαν κι άλλα σπίτια κοκ.

Ο ρυθμός διεύρυνσης του κύκλου αντιστοιχούσε περίπου στο ρυθμό αύξησης της μέσης τιμής ανά "μονάδα" κατοικίας.

Στο προηγούμενο σημείωμα, στηρίχθηκε η άποψη οτι αυτό που αρχικά έριξε τις τις τιμές, ήταν η υπερπροσφορά κατοικίας.

Πώς όμως η πτώση των τιμών επέδρασε κατόπιν στο σύνολο του κύκλου;
Όπως παρατηρούμε στο παρακάτω διάγραμμα, η απότομη αύξηση των ληξιπρόθεσμων οφειλών δανείων κατοικίας (στις ΗΠΑ καταγράφονται ως τέτοιες όσες καθυστερούνται πάνω από 90 μέρες από την ημερομηνία της απαίτησης) ξεκινάει λίγο πριν την αύξηση της ανεργίας, και μάλιστα από την εποχή όπου αυτή βρισκόταν ακόμη σε φθίνουσα δυναμική.

Κλίμακα % ανεργίας αριστερά. Κλίμακα % καθυστερήσεων δόσεων, δεξιάΑντίθετα, η τρέχουσα μείωση των τιμών και η αύξηση των ληξιπρόθεσμων οφειλών συμβαίνουν σχεδόν συγχρονισμένα:

Ποσοστά μεταβολής τιμών στέγης ανα τετράμηνο, αριστερά. Κλίμακα % καθυστερήσεων δόσεων, δεξιά Υποθέτουμε λοιπόν εκτός από τις πάμπολλες προσωπικές τραγωδίες που κρύβονται πίσω από τις αδυναμίες εξυπηρέτησης δανείων, ένας επιπλέον παράγοντας ήταν και η ορθολογική απόφαση όσων βρέθηκαν σε αρνητική ισοτιμία (δηλ. με δανειακές υποχρεώσεις μεγαλύτερες από την αξία του ακινήτου για το οποίο χρεώθηκαν), να εγκαταλείψουν την αποπληρωμή με συνέπεια να περιέλθει η υποθηκευμένη κατοικία στην τράπεζα. Δημιουργήθηκε έτσι ένα είδος θετικής ανάδρασης για τον αντίστροφο κύκλο, αυτόν της μείωσης των τιμών: περισσότερα σπίτια στις τράπεζες, σημαίνει περισσότερα σπίτια απούλητα, άρα νέα υπερπροσφορά και συνεπώς νέα πτώση τιμών...

Η υπόθεση αυτή ενισχύεται από τα δεδομένα του παρακάτω διαγράμματος:

Ποσοστά ληξιπρόθεσμων δανείων ανά τύπο επιτοκίου (σταθερό- FRM, μεταβλητό - ARM) και δανείου


Παρατηρούμε οτι η αύξηση των ληξιπρόθεσμων ξεκινά την ίδια περίοδο για τα Agency και για τα subprime mortgages, και είναι φυσικά υψηλότερη στα δάνεια με μεταβλητό επιτόκιο, που ακριβαίνουν περισσότερο την ίδια περίοδο.

Η ιστορία αυτή θα ήταν συνηθισμένη, αν δεν έφερνε πίσω της το βυθισμένο μέρος του παγόβουνου, τους τίτλους των ασφαλειών των δανείων και τα τριτογενή και παράγωγα προϊόντα που συνδέονται με αυτούς (ας μας συχωρεθεί ξανά η λειψή γνώση της σχετικής αργκό). Για του λόγου το αληθές, τα παρακάτω διαγράμματα είναι αρκετά διαφωτιστικά:


Ποσοστά ληξιπρόθεσμων δανείων υποστηριγμένων από Τράπεζες (εγγραφές στα ισοζύγια και αναφορά από υπηρεσίες) και GSE (Fannie, Freddie).

Τα ποσοστά των ληξιπρόθεσμων είναι σημαντικά χαμηλότερα για δάνεια που στηρίζονται από τις GSE σε σχέση με τα υπόλοιπα. Η κατάρρευση των δύο "γιγάντων" λοιπόν, δεν οφείλεται στα δάνεια που ασφάλισαν, αλλά στα λοιπά προϊόντα που αγόρασαν από τρίτους...

Έτσι λοιπόν τα φαινόμενα της δημιουργίας της τρέχουσας κρίσης, αν εξεταστούν έστω και αποσπασματικά, αλλά με προσήλωση στα γεγονότα, δείχνουν οτι η πραγματική αμερικανική καπιταλιστική οικονομία, με τις τόσες συμφύσεις κράτους και κεφάλαιου, τους πολύπλοκους ρυθμιστικούς μηχανισμούς, τη σοφή πολιτική αποφυγής της κοινωνικής έκρηξης και εγγύησης του δικαιώματος συμμετοχής στο αμερικανικό όνειρο, είναι σήμερα άρρωστη όχι από την αφροσύνη και την ανευθυνότητα όσων κρατούν το τιμόνι της, αλλά από την απλή λειτουργία της, σύμφωνα με τους αναπόδραστους νόμους που τη διέπουν.

Δεν είναι η πρώτη φορά, ούτε (πιθανότατα) θα είναι η τελευταία. Κάθε κρίση δε, καταλήγει στο να φέρει στο προσκήνιο τη συμπυκνωμένη οικονομία, την πολιτική.

Σε αυτό το πλαίσιο βέβαια κινούμαστε σήμερα. Η πολιτική επεμβαίνει, για να ξαναβάλει μπροστά τους απορρυθμισμένους κύκλους, ενισχύοντας τον κρατικομονοπωλιακό χαρακτήρα του συστήματος, βαθαίνοντας άλλες κόντρες και βάζοντας την ανθρωπότητα σε νέες περιπέτειες.

Ακούγονται ξύλινα όλ'αυτά; Φοβάμαι οτι δε θα μπορέσει κανείς να ξεφύγει από αυτήν την ορολογία αν θέλει ν'ασχοληθεί με την πραγματικότητα. Δεν μπορούσε ποτέ άλλωστε, ήδη από τις αρχές του "μικρού εικοστού αιώνα".

(Ορισμένοι καμώνονται οτι ανακαλύπτουν σήμερα τον κρατικομονοπωλιακό χαρακτήρα του σύγχρονου καπιταλισμού: είναι που δεν θέλουν να θυμούνται ούτε καν την πρόσφατη κρίση των Savings&Loan associations - την αρχή της δεκαετίας του 1990 - που είχε ξεπεραστεί με την πληρωμή 325 δις $ από την αμερικανική κυβέρνηση, που πέρασαν στο έλειμμα του προϋπολογισμού και πληρώθηκαν από τον αμερικανό φορολογούμενο είτε άμεσα είτε με επιβάρυνση του δανειακού κόστους).

Αλλά ας περάσουμε στην εξέταση των μέτρων που λαμβάνουν κυβερνήσεις και κεντρικές Τράπεζες για τη σημερινή παγκόσμια καπιταλιστική κρίση, που διαφέρει τάξεις μεγέθους σε καθολικότητα, εξάπλωση και σημασία από την τοτινή.

October 28, 2008

Μύθοι και φαινόμενα της δημιουργίας της κρίσης

Είναι βέβαιο οτι δε θα χρειαστεί κανείς να περιμένει ώστε να δημιουργηθεί η αναγκαία «ιστορική απόσταση», για να μπορέσει ν’ανιχνεύσει το χρόνο εκδήλωσης της τρέχουσας κρίσης: είναι ήδη γνωστό οτι, αν και μονιμοποιήθηκε στην ατζέντα της δημοσιογραφικής επικαιρότητας από το τέλος του καλοκαιριού του 2008, οι οικονομολόγοι των τραπεζών τη γνώριζαν τουλάχιστο από το 2006. Οι κρατικές υπηρεσίες πληροφοριών της υπερδύναμης, από το 2004. Οι κοινωνιολόγοι, από ακόμη νωρίτερα.

Έπρεπε όμως να περιμένουμε μέχρι τα μέσα του Σεπτέμβρη 2008, για να δούμε τον παροξυσμό της, που σηματοδοτήθηκε από τη χρεωκοπία της Lehman Brothers κι έκανε πλανητάρχες, θησαυροφύλακες, βαλέδες και λακέδες να τρέχουν σαν αποκεφαλισμένα κοτόπουλα και ν’αποφασίζουν και να εφαρμόζουν σχέδια που ποδοπατούν τα ιερά και τα όσια του μέχρι τότε τηρούμενου νεοφιλελεύθερου δόγματος.

Έκτοτε, η ταχύτητα των εξελίξεων είναι τέτοια, που ήταν φυσικό να δημιουργήσει αρχικά ένα κενό ιδεολογικής τεκμηρίωσης, δικαιολόγησης, ερμηνείας, ακόμα και απλής εκλογίκευσης των κρατικών αποφάσεων για τις σημαντικότερες οικονομίες του παγκόσμιου καπιταλισμού. Παρ’όλ’αυτά, οι οπαδοί του καπιταλιστικού συστήματος, είτε νεοφιλελεύθερης είτε σοσιαλδημοκρατικής κοπής, θορυβούν καθημερινά στο δημόσιο χώρο με άρθρα, αναλύσεις, θέσεις περί κρίσης – με κοινό χαρακτηριστικό την αποδέσμευση από οποιαδήποτε υποχρέωση λογικής συνέπειας, πράγμα θεμελιωδώς αναγκαίο, δεδομένης της αβεβαιότητας που υπάρχει για το ποία θα είναι τα αμέσως επόμενα «έκτακτα» μέτρα που θα κληθούν να δικαιολογήσουν/αναλύσουν.

Η χαρά κάθε λογικού ελεύθερου πνεύματος θα ήταν να επισημάνει και να κριτικάρει αυτές τις αντιφάσεις. Κάτι τέτοιο όμως θα ταίριαζε μάλλον σε εξωτερικούς παρατηρητές των παγκόσμιων εξελίξεων, που αγγίζουν όλους μας. Όσοι λοιπόν ζούμε την κρίση από την πλευρά της συντριπτικής κοινωνικής πλειοψηφίας, των εργαζομένων, ενδιαφερόμαστε πιό πολύ να κατανοήσουμε τα συγκεκριμένα αίτια και το μηχανισμό εκδήλωσης της κρίσης αυτής. Η εγκυρότητα των όσων λέγονται και γράφονται για την κρίση, θα μπορούσε κατόπιν εύκολα ν’αποτιμηθεί στο φως μιας τέτοιας εξέτασης, για την οποία είναι αρκετή η αρετή της στοιχειώδους φιλαλήθειας.

Ας αρχίσουμε λοιπόν από τα στοιχειώδη:
  • είναι κοινά παραδεκτό οτι το φαινόμενο της τρέχουσας κρίσης, εκδηλώθηκε καταρχήν ως κατάρρευση της αγοράς ακινήτων και πιό συγκεκριμένα της αγοράς κατοικίας στις ΗΠΑ, που προκάλεσε κρίση στις Τράπεζες με ενεργητικά που εξαρτώνταν από την αγορά αυτή (στεγαστικά δάνεια και σχετικά προϊόντα – ασφάλειες δανείων, «δευτερογενείς» αξίες κτλ – ας μας συχωρεθεί η λειψή γνώση της σχετικής αργκό.)
  • Σε δεύτερη φάση, το φαινόμενο εξελίχθηκε σε ντόμινο χρεωκοπιών ασφαλιστικών και πιστωτικών οργανισμών, με επαγόμενο χαρακτηριστικό την γενικευμένη αδυναμία εκτίμησης της ποιότητας των κεφαλαίων τους, πράγμα που έφερε με τη σειρά του δυσπιστία στις αγορές, που εκφράστηκε καταρχήν στο διατραπεζικό δανεισμό αλλά και στην επιχειρηματική και καταναλωτική πίστη – με τελική συνέπεια την ύφεση στην οικονομική δραστηριότητα.
  • Σε αυτό το πλαίσιο λαμβάνουν χώρα οι μεγάλης κλίμακας οικονομικές παρεμβάσεις των κυβερνήσεων και των κεντρικών Τραπεζών, και εξαγγέλονται πρωτοβουλίες για νέο παγκόσμιο ρυθμιστικό πλαίσιο των καπιταλιστικών οικονομιών.

Πίσω στην αρχή λοιπόν:


Τα στατιστικά δεδομένα, οδηγούν στην υπόθεση εργασίας της υπερπροσφοράς στέγης: πράγματι, παρατηρούμε οτι ως ποσοστό του αμερικανικού ΑΕΠ, η κατασκευή κατοικιών περνά το 2006 από ελαφρά αυξανόμενο σε ισχυρά φθίνοντα ρυθμό, ενώ την περίοδο λίγο πριν τη μεταβολή του ρυθμού, αυξάνεται απότομα το ποσοστό των άδειων και προς πώληση σπιτιών.


Ακολουθώντας την μοντελοποίηση του [1], απ’όπου δανειζόμαστε και τα στοιχεία αυτού του σημειώματος (οι αντίστοιχες πηγές μπορεί να βρεθούν στο ίδιο άρθρο), μπορούμε να θεωρήσουμε κατά την περίοδο t το «επιθυμητό απόθεμα» σε κατοικίες Ht* ως πολυγραμμική συνάρτηση του πληθυσμού POPt και του κατακεφαλήν εισοδήματος Yt , με το συντελεστή α να εκφράζει το ποσοστό μετατροπής του εισοδήματος του πληθυσμού σε στέγη. Αυτή είναι κατά κάποιο τρόπο η απλουστευμένη αξιακή μορφή της κοινωνικής ζήτησης σε στέγαση, ανεξάρτητα από τις μορφές ικανοποίησής της. Υποθέτουμε οτι το μέσο μέγεθος νοικοκυριού δεν αλλάζει, τουλάχιστο σε αυτήν τη χρονική κλίμακα, όπως και οι τιμές. Η διαφορομορφή της πρώτης σχέσης, μας δίνει τη μεταβολή, χρόνο με χρόνο, του επιθυμητού αποθέματος κατοικιών ΔHt*, συναρτήσει της μεταβολής του πληθυσμού ΔPOPt και της μεταβολής του κατακεφαλήν εισοδήματος ΔYt.


Μπορούμε στη συνέχεια να περιγράψουμε πώς μεταβάλλεται το πραγματικό απόθεμα κατοικιών Ht, σε σχέση με το «επιθυμητό». Η εύλογη υπόθεση είναι οτι έχουμε μερική κάλυψη της απόκλισης από το επιθυμητό την προηγούμενη χρονιά (παράμετρος προσαρμογής γ), μερική κάλυψη του επιθυμητού της τρέχουσας χρονιάς (παράμετρος β) και μια συνιστώσα που εκφράζει την απαξίωση του αποθέματος της προηγούμενης χρονιάς (παράμετρος δ):


Η παράμετρος της απαξίωσης μπορεί να προσδιοριστεί από τα δεδομένα της στατιστικής υπηρεσίας, όπως και η ποσοστιαία μεταβολή του πληθυσμού (γύρω στο +1% την περίοδο 2000-2006 στις ΗΠΑ) και η ποσοστιαία μεταβολή του κατακεφαλήν εισοδήματος (+1,4%, την ίδια περίοδο). Μπορούμε λοιπόν να εκτιμήσουμε και τις υπόλοιπες παραμέτρους α, β, γ, ζητώντας την προσαρμογή μεταξύ των στατιστικών δεδομένων της κατασκευαστικής δραστηριότητας στον τομέα των κατοικιών, ως ποσοστό του ΑΕΠ ( ΔHt /GDPt όπου GDPt =POPtYt ), και του ιδίου ποσοστού όπως δίνεται από την παρακάτω εξίσωση, που παράγεται από τις δύο προηγούμενες:


Εδώ Δgdpt , Δpopt και Δyt σημαίνουν ποσοστιαίες μεταβολές του ΑΕΠ, του πληθυσμού και του κατακεφαλήν εισοδήματος αντίστοιχα.
Αν λοιπόν υπολογίσουμε τις τιμές των παραμέτρων ώστε να ταιρίαζει η καμπύλη μεταβολής αυτής της ποσότητας από το 1972 ώς το 2000, η τελευταία εξίσωση θα προέβλεπε για την περίοδο 2000-2006 περίπου 3,8% του ΑΕΠ των ΗΠΑ να πηγαίνει κάθε χρόνο σε κατασκευή κατοικιών. Η στατιστική όμως δίνει, για την ίδια περίοδο, 4,9%. Αυτή η απόκλιση εκφράζει ακριβώς την υπερπροσφορά κατοικίας στις ΗΠΑ από το 2000 ως το 2006 και επιβεβαιώνει την αρχική υπόθεση εργασίας.




Πριν λοιπόν από την κατάρρευση των σαμπ-πράιμ, πριν το ξέσπασμα της κρίσης που οδήγησε στη χρεωκοπία και την αδυναμία αποπληρωμής των στεγαστικών δανείων σημαντικού αριθμού νοικοκυριών, υπήρξε η υπερπροσφορά, που ορισμένοι αδιόρθωτοι, δογματικοί μαρξιστές επιμένουν να βλέπουν βαθύτερα, ως μορφή εκδήλωσης της υπερσυσσώρευσης.

Μένει τώρα να μάθουμε, γιατί και μέσω ποιών μηχανισμών η αγορά συμπεριφέρθηκε έτσι. Στον πιό ολοκληρωμένο καπιταλισμό, τι τους έπιασε να χτίζουν φρενιτωδώς σπίτια;

Η αποκλίνουσα από τη λογική συμπεριφορά, οφείλεται άραγε στη διαστροφή του πνεύματος του υγειούς καπιταλισμού από το λαϊκισμό των πολιτικών, όπως ισχυρίζονται οι πάλαι ποτε παραμυθάδες του νεοφιλελευθερισμού, ή μήπως στην παρά φύσιν ασέλγεια της Γουώλ Στρήτ στο κοινωνικό σώμα του φυσιολογικού καπιταλισμού , όπως ωρύονται οι ψευτοηθικολόγοι εντεταλμένοι της σοσιαλδημοκρατίας;
Ας συνεχίσουμε τη διερεύνηση των ευρημάτων και του ιστορικού.



[1] Luci Ellis, The housing meltdown: Why did it happen in the United States? BIS Working Papers No 259 , Sept. 2008.

October 10, 2008

Yamata...

Η χρεωκοπία της Yamato είναι εμβληματική της παγκοσμιότητας και της οικονομικής καθολικότητας της καλπάζουσας κρίσης. Οι ρυθμοί της όξυνσης της κρίσης είναι τέτοιοι που, Κράτος και Κεφάλαιο παίρνουν σπασμωδικές αποφάσεις μείζονος σημασίας χωρίς οι ιδεολογικοί και προπαγανδιστικοί μηχανισμοί τους να προφταίνουν να προετοιμάσουν στοιχειωδώς το έδαφος. Δρούμε τώρα εμείς, και βρείτε κάτι να τα μπαλώσετε, είναι η παραγελλιά.

Ο "πάπας" των Γάλλων οικονομολόγων Φιτουσί, μίλησε πρώτος πριν από λίγες βδομάδες για το ενδεχόμενο προσωρινής εθνικοποίησης ολόκληρου του τραπεζικού συστήματος στις βασικότερες (καπιταλιστικές οικονομίες), επικαλούμενος το "μίνι" ιστορικό προηγούμενο της Νότιας Κορέας τη δεκαετία του 90. Λίγες μέρες μετά, ο κ. Ντάρλιγκ (sic!) ανακοίνωνε τη μερική εθνικοποίηση του βρετανικού πιστωτικού συστήματος, ο κ. Πώλσον έσπευδε να σημειώσει οτι και το σχέδιο που φέρει το όνομά του τού παρέχει τη διακριτική ευχέρεια για παρόμοιες ενέργειες. Μέσα σε δέκα μέρες η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα έφτυσε πάνω στο προηγούμενο ανακοινωθέν της, εκτιμώντας πως, παρελθόντος του δεκαημέρου, κίνδυνος πληθωρισμού δεν υφίσταται και τα επιτόκια μπορούν να χαμηλώσουν.

Στην πουτινική καπιταλιστική Ρωσσία, ελέγχουν την πτώση του χρηματιστηρίου με... χάρτγουεαρ: κατεβάζουν το γενικό όποτε το πράγμα ξεφεύγει (πεντέξι φορές πρόσφατα), καλοβλέπουν δε την εξαγορά της Ισλανδίας, η οποία στα μάτια των βρετανών υποβαθμίζεται, από νατοϊκό εταίρο σε rogue state.


400 δις € το γερμανικό πακέτο, κατά τους δημοσιογράφους στις 11/10/2008 (Photo: Spiegel)

Στην Ευρώπη, ο καθένας είναι για τον εαυτό του. Στις ΗΠΑ, ούτε καν αυτό: κάποιοι ψελλίζουν οτι εκτός απ' τα subprimes, σάπια είναι κι άλλα τόσα alt-a mortages, δάνεια δηλαδή που συνάφθηκαν με τις τράπεζες μέσω ελευθεροεπαγγελματιών υπεργολάβων.

Τέτοια ακούει συνέχεια ο αναγνώστης αυτού του σημειώματος. Αντίθετα, δεν είναι τόσο εύκολο πράγμα να πέσει σε κάποια απόπειρα ψύχραιμης, ολοκληρωμένης και εμπεριστατωμένης ανάλυσης για τα τεκταινόμενα. Κι αυτό, παρά τις σχετικές προσφορές που του διαφημίζονται με φωνασκία και ενοχλητικότητα αντάξια των κραχτών μπροστά από τουριστοταβέρνες. Είναι κι αυτό ένα από τα παρεπόμενα της κρίσης: πολλά παραμύθια στα αζήτητα, πολλοί παραμυθάδες χωρίς δουλειά... γεμίσαμε "δοκιμαστικά" για τις νέες σκληρότατες οντισιόν. Γράφει λοιπόν ο κ. Φουκουγιάμα για την κρίση, μέχρι κι ο κ. Μίχας...
Καλή η διασκέδαση, και λίγη χαιρεκακία επιτρέπεται - αρκεί να μην τρώει πολύ χρόνο - αλλά πού θα διαβάσω κάτι σοβαρό για την κατάσταση; αναρωτιέται όποιος προσπαθεί να βγάλει μιαν άκρη. Έχουμε να προτείνουμε γι αυτό, μια δοκιμασμένη και ανατρεπτική λύση: ο καθένας να σκεφτεί από μόνος του για μια φορά, με βάση τα γεγονότα και τη θέση του σ'αυτά, οργανώνοντας τα ερωτήματά του, εκτιμώντας την αξιοπιστία όσων μιλούν τώρα, με βάση αυτά που έχουν ήδη διακινήσει και διακονήσει...

UPDATE 20/10 Είχαμε προειδοποιήσει από το προηγούμενο ποστ, οτι κυκλοφορεί η εκτίμηση περί ανεπαρκείας του πακέτου Πώλσον. Ιδού η επιβεβαίωση Θα έχουμε τη χαρά να επισημάνουμε κι άλλες επαληθεύσεις εκτιμήσεων που διατυπώθηκαν εδώ, αλλά σιγά-σιγά, histoire de faire durer le plaisir...



Κλικ για επίκαιρο άσμα