January 07, 2006

Τσίτα... τα γκάζια

(... Συνέχεια από δώ)

Στα τέλη Δεκέμβρη δημοσιοποιείται η αντίθεση «Γκαζπρόμ» - «Ναφταγκαζ» σχετικά με τα τιμολόγια πώλησης φυσικού αερίου στην ουκρανική αγορά. Απ’όσο ξέρω, για πρώτη φορά το θέμα θίγεται τον Απρίλιο του 2005, και από το καλοκαίρι είναι γνωστό οτι η Ουκρανία κινδυνεύει να «κρυώσει» το χειμώνα! Οι Ρώσσοι ζητούν γύρω στα 230 δολ. ανά χίλια κυβικά αερίου, από πενηντακάτι, και αναπροσαρμογή των τελών διέλευσης του αερίου που παραδίδεται από τη Γκαζπρομ στους δυτικούς πελάτες από ένα και κάτι στα ένα εβδομήντακάτι δολ. ανά 1000 κ.μ. αέριου. Μιλούν για διεθνοποίηση των τιμών – δεν υπάρχει όμως μια διεθνής τιμή στο γκάζι όπως στο πετρέλαιο.
Απ’όσο ξέρω, δεν υπάρχει διεθνές χρηματιστήριο για το αέριο, κι αυτό οφείλεται πιθανόν στη φύση του εμπορεύματος: εκτός από ένα μικρό ποσοστό της παγκόσμιας παραγωγής, που διακινείται υγροποιημένο με πλοία, το μεγαλύτερο μέρος παραδίδεται στον πελάτη μέσω αγωγού, έτσι ώστε να μιλάμε για αγορά παροχής και όχι «γυμνού εμπορεύματος». Το αέριο παραδίδεται από τον ιδιοκτήτη των πηγών στον ιδιοκτήτη του δικτύου για μεταφορά (κι εν συνεχεία από δίκτυο σε δίκτυο), και τελικά στον ιδιοκτήτη του τελικού δικτύου διανομής. Δύσκολο λοιπόν να ξεμπλέξεις παραγωγό, μεταφορέα, διανομέα και μεγάλους καταναλωτές. Δύσκολο να πραγματοπιήσεις διαδοχικές αγοραπωλησίες του εμπορεύματος ενώ τούτο είναι σε μεταφορά, όπως στην περίπτωση του πετρελαίου με τους μπρόκερς που μεταπωλούν πολλές φορές φορτία εν πλώ. Δύσκολο να ορίσεις παράγωγα προϊόντα, με υποσχετικές πωλήσεων αγορών, γιατί τα αποθέματα είναι σε σταθερούς ακίνητους χώρους. Οι τιμές λοιπόν του «εμπορεύματος των εμπορευμάτων» του κρατικού καπιταλισμού καθορίζονται σχεδόν αποκλειστικά από μεγάλες συμφωνίες, με συμβαλλόμενους εταιρείες και εμμέσως ή αμέσως, κράτη. Τα 230 δολ. που απαίτησαν οι Ρώσσοι ήταν μάλλον ένας μέσος όρος τιμών που τους πληρώνουν οι δυτικοευρωπαίοι για το αέριο. Υπάρχουν τεράστιες αποκλίσεις από αυτήν την τιμή, άλλες με απλή «πολιτική» εξήγηση, άλλες όχι: η Βουλγαρία πχ έχει ρωσσικό γκάζι στη μισή τιμή (δυσεξήγητο). Το ίδιο και οι βαλτικές χώρες (για όπλο πίεσης για την κατάσταση των ρωσσικών μειονοτήτων, είπαν μερικοί). Στην ανατολική Ουκρανία διάβασα οτι μεγάλες συμφωνίες απευθείας με ενεργοβόρες επιχειρήσεις, κλείστηκαν με γκάζι στα 100 δολάρια.
Η συμφωνία που τελικά υπογράφτηκε από τους Ουκρανούς, φαίνεται οτι ρίχνει πάνω απ’όλα το... Τουρκμενιστάν, που «επιδοτεί» την ουκρανική κατανάλωση με αέριο στα 50 δολ., έτσι ώστε η τελική πραγματική τιμή αγοράς για τους Ουκρανούς να μην ξεπερνά τα 110 δολάρια, και τελικά να γίνεται ακόμα χαμηλότερη αν συνυπολογιστούν οι αυξήσεις στα τέλη διέλευσης του αερίου προς την Ευρώπη. Λεπτομέρεια: οι Ρώσσοι ήταν έτοιμοι να πουλήσουν μέχρι και φτηνότερα από 50 δολ. το αέριο στους Ουκρανούς, αν οι τελευταίοι τους εκχωρούσαν τον έλεγχο του δικτύου μεταφοράς! Τέλος, βασικό σημείο της συμφωνίας (της οποίας οι λεπτομέρειες θα πρέπει να είναι εξίσου ενδιαφέρουσες), η ίδρυση μιας μικτής εταιρείας μεταπώλησης, που συμμετέχουν Γκαζπρόμ και μια αυστριακή τράπεζα με περίεργο όνομα (ερώτηση: ποιά κεφάλαια συμμετέχουν σ’αυτήν; Και ποιά ιδιωτικά κεφάλαια στη Γκαζπρόμ; Πολλά θα μαθαίναμε για τη διεθνή πολιτική από τις απαντήσεις...)

Η πρώτη περίοδος της καπιταλιστικής παλινόρθωσης βρήκε την Ουκρανία με μια μαφία της διανομής (Τιμοσένκο), και τη Ρωσσία με μια μαφία της παραγωγής. Οι μαφιόζοι κατόπιν εξελίσσονται tant bien que mal σε αξιοσέβαστους επιχειρηματίες, παράγοντες ενός κρατικού καπιταλισμού στη Ρωσσία και ενός (ιδιότυπου καθότι βιομηχανικά ισχυρού) εξαρτημένου συστήματος, πεδίου ανταγωνισμού των μεγάλων δυνάμεων, στην Ουκρανία. Οι δυτικοί έχουν κι αυτοί το κομμάτι της συμμετοχής τους, αποκομίζουν κέρδη επαγρυπνώντας παράλληλα για το ενδεχόμενο οι Ρώσσοι συνάδελφοί τους να διεκδικήσουν έναν πρώτης τάξεως ρόλο. Συνεργάζονται, πότε με τους μεν (ενάντια στους δε), πότε με τους δε (ενάντια στους μεν...) για να κερδίσουν και από τους δύο. Το θαυμάσιο αυτό σύστημα, εξασφαλίζει την ισορροπία του μέσα από τη διαρκή σύγκρουση. Πολύ περισσότερο, έχει ανάγκη από τη διαρκή σύγκρουση για να υπάρχει, όπως έχει ανάγκη την αθλιότητα ολόκληρων λαών «εκεί» και σημαντικού μέρους των λαών «εδώ». Το μόνο δε που δεν μπορεί να το χαρακτηρίσει, είναι ο όρος «ελεύθερος ανταγωνισμός».
Όσο για τους Ουκρανούς που κινδύνεψαν να παγώσουν, η αδιαφορία των ιμπεριαλιστών και των επιτελείων τους, ήταν περίπου τόση, όση επέδειξαν για τη μοίρα των... κουβανών, όταν ο κ.Γκορμπατσώφ τους «αναπροσάρμοσε στις ταρίφες της διεθνούς αγοράς» σε μιά μέρα. Θυμάστε;

6 comments:

Μαύρο πρόβατο said...

Grazie tutti

Anonymous said...

Τα κύρια σημεία της ανάλυσής σου, κατά τη γνώμη μου σωστά.
Βάλε όμως στην ανάλυση ότι είδαμε μόνο μια αρχική φάση του θέματος που λέγεται "Νέα Ενεργειακή Διαμάχη στον Πλανήτη"
Καθώς πάμε προς την ενέργεια σύντηξης και προς την οικονομία υδρογόνου, όσοι διαθέτουν αέριο και πετρέλαιο σπεύδουν να υψώσουν τιμές γιατί ο χρόνος τρέχει εις βάρος τους.

Μαύρο πρόβατο said...

nik-athenian ευχαριστώ για το σχόλιο.
Από τεχνικής άποψης, μένει αρκετός δρόμος για την εκμετάλευση της σύντηξης.
Καταρχήν οι προσπάθειες συγκλίνουν στη μελέτη της διάταξης "τοκαμάκ", που επινοήθηκε από τους σοβιετικούς τη δεκαετία του 50. Πρόκειται για ένα "λουκουμά" κούφιο με μια σειρά περιελίξεων στο εξωτερικό του, που δημιουργούν μαγνητικά πεδία αρκετά ισχυρά ώστε να κρατήσουν το μίγμα ισοτόπων υδρογόνου που θα βρίσκεται στο εσωτερικό σε κατάσταση πλάσματος (υπερθερμό), μακριά από τα τοιχώματα. Μια άλλη διάταξη στο εσωτερικό θα υπάρχει για να θερμάνει σε ικανό βαθμό το αέριο. Η ενέργεια που εκλύεται, θερμαίνει τα τοιχώματα του "λουκουμά" κι από κει μεταφέρεται με ένα κύκλωμα απαγωγής και μετατρέπεται, με κλασσικούς τρόπους, σε ηλεκτρισμό.
Μερικά προβλήματα, είναι πχ οτι
-οι ηλεκτρομαγνήτες που συγκρατούν το πλάσμα πρέπει να είναι από υπεραγώγιμα υλικά (αλλιώς αδύνατο να επιτευχθεί το απαιτούμενο πεδίο), ενώ ταυτόχρονα τα τοιχώματα του "λουκουμά" θερμαίνονται από την εκλυόμενη ενέργεια. Αρα έχουμε δύσκολα μηχανολογικά τεχνολογικά ζητήματα.
-ο έλεγχος της σύντηξης έγκειται στο οτι το πλάσμα περνά περιοδικά από "υπο-κρίσιμη" σε "κρίσιμη" κατάσταση. Μόνο στη δεύτερη το ισοζύγιο ενέργειας είναι θετικό - δηλ. η ενέργεια που δαπανάται από τους μαγνήτες και τη θέρμανση του πλάσματος, είναι λιγότερη από την εκλυόμενη λόγω σύντηξης. Το μεγαλύτερο πρόβλημα εδώ είναι καταρχήν να επιτευχθεί αυτή η περιοδικότητα, και κατόπιν να διαχειριστούμε την ενέργεια που προκύπτει έτσι "κατά δόσεις", ώστε ο σταθμός να είναι αυτόνομος (να μη χρειάζεται δίπλα και άλλες μονάδες παραγωγής ενέργειας για να μπορεί να δουλεύει). Βεβαίως μετά υπάρχουν και προβλήματα οικονομικοτεχνικά, δηλ. πώς να διαχειριζόμαστε καλύτερα την τελικώς παραγώμενη ηλεκρική ενέργεια.

-τα τοιχώματα του "λουκουμά" βομβαρδίζονται από τα μέσα, από την ακτινοβολία σωματίδια κτλ του πλάσματος. Εχουμε λοιπόν δύσκολα τεχνικά προβλήματα αντοχής υλικών.
-τα Η/Μ πεδία που δημιουργούνται είναι ισχύρότατα και δεν έχει καταληχθεί ένα πρωτόκολλο χρήσης τους, από άποψη υγειινής και ασφάλειας.
Ολα αυτά θα πάρουν χρόνια να λυθούν.
Από την άλλη, η λεγόμενη "ψυχρά σύντηξη", δεν έχει δώσει τίποτα - η αλήθεια είναι οτι "κάτι υπάρχει", αλλά όχι δυστυχώς αυτό που είχαν ανακοινώσει πριν λίγα χρόνια περιχαρείς οι δύο αμερικανοί ερευνητές.
Με το υδρογόνο είμαι ακόμη πιό σκεπτικός. Αν και θεωρητικά λύνει το πρόβλημα της ενέργειας κινητήρων (αεροπλάνα), παρά τα προβλήματα που δεν έχουν ακόμα λυθεί (τα οποία αφορούν τη διανομή και την αποθήκευση), το κύριο είναι οτι πρέπει κι αυτό να παραχθεί! Δύο κυρίως είναι οι τρόποι: ή με ηλεκτρόλυση (οπότε χρειαζόμαστε ηλεκτρική ενέργεια, και η μόνη εναλλακτική λύση στο πετρέλαιο είναι οι "καθαρές μορφές" συν τα κλασσικά πυρηνικά), είτε με "σπάσιμο" του μεθάνιου (πάλι υδρογονάνθρακες). Σε μικρές δόσεις, υπάρχουν και αυτές οι τεχνολογίες με την μεθανόλη που διαχωρίζεται με μεμβράνες.
Μ'άλλα λόγια, έχουμε δρόμο ακόμα. Προσωπικά πιστεύω οτι μάλλον δεν θα υπάρξει "η" λύση για την αντικατάσταση των υδρογονανθράκων, αλλά μια σειρά ταυτόχρονων εξελίξεων, σε πολλούς τομείς, κυρίως την αποτελεσματικότητα χρήσης της ενέργειας (να μικρύνουμε το ποσοστό που καταλήγει ως θερμότητα), την εξοικονόμηση, τις "καθαρές μορφές" (βιοκαύσιμα, αιολικά, γεωθερμία, φωτοβολταϊκά, κύματα κ.α.), την πυρηνική τεχνολογία σχάσης νέας γενιάς...
Ολα αυτά είναι πολύ μεγάλα και σοβαρά για την "αγορά". Για να καταλήξουμε κάπου, θα χρειαστεί διεθνής συνεργασία και μπόλικη κυβερνητική χρηματοδότηση της βασικής έρευνας.
(Δεν αποκλείεται βέβαια να προκύψει κάποια νέα ριζική ανακάλυψη - αλλά κι αυτή μέσα από τα πανεπιστήμια και τα ερευνητικά ιδρύματα είναι λογικό να την ελπίζουμε).
Οσο για τη χώρα μας... πέερα βρέχει!!

Anonymous said...

Μαύρο πρόβατο με έκπληξη θα μάθαινα ότι ΔΕΝ είσαι φυσικός ή μηχανικός.
Μ' άλλα λόγια ο κύριος όγκος των όσων λες για σύντηξη και υδρογόνο είναι σωστά.
Όμως τα 10δις. Εuro που τοποθετήθηκαν από τη διεθνή κοινότητα (ΗΠΑ, ΕC,Ιαπωνία,Ρωσία) για την κατασκευή του αντιδραστήρα ΙTER στο Cadarache της Γαλίας, τοποθετήθηκαν για να ξεφύγουμε από τα προβλήματα που όπως σωστά λες είχαν τα ΤΟΚΑΜΑΚ. Υπάρχουν κι άλλες ιδέες και γι αυτό πείστηκαν ακόμα και οι πολιτικοί για να εγκρίνουν τα κονδύλια.
Για την ψυχρή σύντηξη, μάλλον μυθολογία δημιουργείται γύρω από το θέμα.
Για το υδρογόνο όμως μην είσαι τόσο σκεπτικιστής. Σε μονοψήφιο αριθμό ετών θα το δούμε σε κινητήρες. Όχι όμως για να μας δίνει ξανά ηλεκτρική ενέργεια.

Στο αρχικό σου θέμα όμως για το ότι η ενέργεια ξαναγίνεται καυτό θέμα στις διεθνείς σχέσεις έχεις απόλυτο δίκιο.

Μαύρο πρόβατο said...

Φίλε nik-athenian, όντως είμαι ολίγον μηχανικός (από αρχική εκπαίδευση). Σ'ευχαριστώ για την προσόχή κι ελπίζω να βοηθήσεις ακόμα επισημαίνοντας τις ανακρίβειες και τα λάθη σε όσα αναφέρω.
Φίλτατε Πάνο, ακριβώς επειδή δεν έχω το χρόνο να "ξαναδώ" και να τεκμηριώσω όσα γράφω, και από ένα (χαζό) ψώνιο τελειότητας, αποφεύγω να κάνω αντί για σχόλια, ποστ.
Θα έχετε υπόψη σας τις βασικές εξελίξεις στο "ουκρανικό": η βουλή υπερψήφισε πρόταση μομφής στην κυβέρνηση, ο αχαρακτήριστος Γιούσενκο δήλωσε οτι...θα ρωτ'ησει τους δικηγόρους του γιατί δεν ξέρει καταπόσο είναι σύμφωνο με το Σύνταγμα να πέφτει μια κυβέρνηση από τη βουλή (προεδρικό γαρ το καθεστώς - αλλά δεν ντράπηκε έστω να ρωτήσει ΠΡΙΝ;;). Από την άλλη, ένα ακανθώδες σημείο της συμφωνίας είναι η διάρκειά της, 6 μήνες. Λέω λοιπόν, αφού η τιμή πώλησης του ρωσσικού αερίου στην Ουκρανία ευθυγραμμίστηκε με τις "διεθνείς τιμές" και όλη η έκπτωση προκύπτει από την πρόσμιξη με το "φτηνό" τουρκμένικο, τι θα γίνει αν σε ένα εξάμηνο αυτοί που ελέγχουν την επιχείρηση που λειτουργεί ως μεταπωλητής, δώσουν το τουρκμενικό αέριο αλλού;;
Τέλος πάλι για το υδρογόνο: ήδη ο υπερίληκας Μέσσερσμιτ μιλούσε τις αρχές της δεκαετίας του 90 για κινητήρες τζετ υδρογόνου, και υποθέτω οτι στο εργαστήριο έχουν λυθεί πολλά, αν όχι όλα, από τα προβλήματα που ανέφερα (αποθήκευση, ιδέες για τη διανομή).
Το ζήτημα όμως είναι να μη χρειάζεσαι υδρογονάνθρακες για να παράξεις υδρογόνο (ούτε σαν πρώτη ύλη, ούτε για ενέργεια).

Μαύρο πρόβατο said...

:-)))) υπερήλικας