Με αφορμή το «σύμφωνο συμβίωσης», σκέψεις στο περιθώριο

Disclaimer : το παρακάτω σημείωμα δεν έχει καμμία αξίωση επιστημοσύνης ή έστω ακριβολογίας, από οποιοδήποτε πρίσμα, φιλοσοφικό, ιατροβιολογικό, ή πολύ περισσότερο, νομικό. Οι εξηγήσεις, τα παραδειγματα, οι εξιστορήσεις, είναι ελλειπτικά και ίσως χονδροειδώς απλουστευτικά. Όπου χρησιμοποιείται καθιερωμένη ορολογία, είναι επειδή έτυχε να μου είναι γνωστή. Δεν παρατίθεται τεκμηρίωση, αν και μερικές φορές υποκρύπτεται.  Εν κατακλείδι, θεωρώ οτι ο αναγνώστης που θα προχωρήσει παρακάτω, έχει προειδοποιηθεί επαρκώς από τον τίτλο του ποστ.

Για να γεννηθεί ένας άνθρωπος, χρειάζεται ένας άνδρας και μια γυναίκα. Αυτός είναι ο τρόπος ύπαρξης που το ανθρώπινο όπως και τα εξελικτικά μη απομακρυσμένα από αυτό είδη, έχουν κληροδοτήσει στον εαυτό τους.

Φτάσαμε όμως στο σημείο όπου η ύπαρξη του ανθρώπινου-είδους-ως-ανθρωπότητα παρήγαγε έναν νέο τρόπο:

σε αυτόν, χρειάζεται πλέον μια μήτρα, ένα έμβρυο, και τεχνική (ή αλλιώς, για να δώσουμε μια αναδρομική διατύπωση, και το παρόν ανθρώπινο-είδος-ως-ανθρωπότητα) – όπου για να δημιουργηθεί ένα έμβρυο χρειάζονται σπερματοζωάρια, ωάρια και τεχνική ή ακόμη ένα (άλλο) έμβρυο και τεχνική.

Υπάρχουν επίσης εδραιωμένες αποδείξεις οτι ένα έμβρυο μπορεί να δημιουργηθεί και από αδιάφορου φύλου ανθρώπινο βιολογικό (κυταρικό) υλικό και τεχνική.

Και τίποτα δεν αποκλείει από λογική άποψη τη δυνατότητα, στο μέλλον, για να δημιουργηθεί ένας άνθρωπος να χρειάζεται απλά ανθρώπινο βιολογικό υλικό και τεχνική, και στο απώτερο μέλλον, απλή ύλη και τεχνική. 

Στο σημερινό επίπεδο εξέλιξης, εισάγεται λοιπόν μια θεμελιώδης ασυμμετρία ανάμεσα στα βιολογικά φύλλα σε σχέση με τη (βιολογική) ανθρωπογένεση: το γυναικείο σώμα είναι αδιαμεσολάβητα απαραίτητο, το ανδρικό όχι πλέον. Πολύ περισσότερο, είναι οι νομικές ρυθμίσεις της επιστημονικοτεχνικής δραστηριότητας που εμποδίζουν την οριστική ανακοίνωση της δυνατότητας γέννησης ανθρώπου χωρίς καμμία παρεμβολή αρσενικού, σε οποιοδήποτε επίπεδο. Το μέλλον είναι γυναίκα, που έλεγε και η ταινία του Φερέρι...

Το Δίκαιο, παρά τη σχετική του αυτονομία από τις σχέσεις στις οποίες υπάγεται η ανθρώπινη κοινωνία εκ του τρόπου που αυτή παράγει, δεν μπορεί να ρυθμίσει ούτε την παραγωγή δυνατοτήτων ανθρωπίνων σχέσεων διαβίωσης ούτε τις υπάρχουσες δυνατότητες σχέσεων καθαυτές, με τρόπο μη υπαγόμενο τελικά στις κεντρικές, πρώτες σχέσεις, τις σχέσεις παραγωγής.

Το Δίκαιο μ᾽άλλα λόγια, στον καπιταλισμό,

1) δεν μπορεί παρά να καθορίζεται από τη ρύθμιση χρηματοοικονομικών σχέσεων μεταξύ των ανθρώπων, γιατί σε αυτή τη μορφή εκφράζονται σε τελική ανάλυση όλες τις άλλες, και

2) τα δικαιώματα που κατοχυρώνει δεν μπορεί παρά να είναι τυπικά δικαιώματα ισότητας, αυτά και όπως αυτά που προαπαιτούν οι χρηματοοικονομικές σχέσεις.

Βλέπουμε τι σημαίνει το 1) στις νομοθεσίες για τα μεταλλαγμένα, για το περιβάλλον,  για την έρευνα στη γενετική.

Μπορούμε να δούμε τι σημαίνουν και το 1) και το 2) στις νομοθεσίες για τα διάφορα «σύμφωνα συμβίωσης»: δικαιώματα ισότητας σε κληρονομιές, ιατρικά μυστικά, συντάξεις, μεταθέσεις των Δημοσίων υπαλλήλων.

Το μεγάλο ζήτημα εδώ, είναι: δεν ακυρώνεται ο ρόλος του Δικαίου να ρυθμίσει το πεδίο του δυνατού/της παραγωγής του δυνατού, εξαιτίας αυτών των όρων έκφρασής του (του Δικαίου) στην καπιταλιστική κοινωνία; Και ώς πού μπορεί να φτάσει έχοντας ξεκινήσει ήδη ανάπηρο;

Να γίνω πιό συγκεκριμένος με ένα από τα πολλά ειδικότερα: η τυπική ισότητα προαπαιτεί τυπικές ταυτότητες (των υποκειμένων).  Επιπλέον, όσο επεκτείνεται στη ρύθμιση νέων δυνατοτήτων το Δίκαιο, απαιτεί ακόμα ακριβέστερες ταυτότητες, δηλαδή οριστικές, αλλοτροιωτικές, πραγμοποιητικές περιγραφές ανθρώπινων υποκειμένων. Ο γάμος των προ-μοντέρνων κοινωνιών και των θρησκειών, τελείται μεταξύ ανδρός(ών) και γυναικός(ών) – δε σε ρωτάει για τις σεξουαλικές σου προτιμήσεις ούτε ο παπάς ούτε ο ιμάμης.  Τα σύμφωνα συμβίωσης, γενικεύοντας ώστε να ρυθμίσουν τις νέες δυνατότητες, ρωτούν κι έχουν ανάγκη να το κάνουν για να ορίσουν τυπικές σχέσεις και δικαιώματα. Στις πολυεθνικές ιντερνετικές προξενήτρες, χρειάζονται πλέον ακόμα περισσότερα άτριμπιουτς για να σε προσδιορίσουν, τύπου «αρσενικό που του αρέσουν τα θηλυκά που τους αρέσουν τα θηλυκά». Μπορούμε να φανταστούμε τι κωμικοτραγική κατάσταση θα επερχόταν αν έφτανε ποτέ η ώρα αυτές οι δυνατότητες σχέσεων να ρυθμιστούν νομικά... Μια άλλη γεύση του γκροτέσκου μας δίνει η τελευταία ταινία του Λάνθιμου,  όπου σε μια υπερρυθμισμένη με ταυτότητες κοινωνία, η πορεία ενός ανθρώπου με ένα μπανάλ σεξουαλικό ιστορικό και συμπεριφορά, λόγῳ της ασυμορφίας της με τις ταυτότητες αυτές προκαλεί ποταμούς αίματος στο διάβα της.

Παρομοίως, μπορούμε να φανταστούμε τα σύγκρυα των νομομαθών, μπροστά στην πρόκληση της θέσμισης της δυνατότητας πχ να συνδιαλαγεί αντ᾽εσού με το γιατρό σου αυτός που έχεις για κολλητό φίλο και όχι η γυναίκα σου, ο συμβιών σου ή οι γονείς σου.

Τέλος, δεν είναι νοητό να εκφραστεί ως  δικαιώματα τυπικής ισότητας η ασυμμετρία που εισάγει το ίδιο το δυνατό, σε σχέση με τα βιολογικά φύλα: αν υποθέσουμε οτι δεν υπάρχει «πατέρας» ούτε για δείγμα, αν υποθέσουμε οτι υπάρχει μόνο μία βιολογική (άρα γυναικεία) συμβολή στη γέννηση; Καθιστούμε μη επιτρεπτή αυτή τη δυνατότητα, είναι η μέχρι τώρα απάντηση.

Ας κατέβουμε τώρα λίγο στη γή – κι ακόμα παρακάτω.

Στην Ελλάδα, το σύμφωνο συμβίωσης νομοθετήθηκε πριν από κάποια χρόνια για ανδρόγυνα χωρίς εξ᾽αίματος συγγένεια, με τη συνήθη κατανόηση του όρου και την πιστοποίηση των ταυτοτήτων φύλου να παρέχεται από το κράτος (άνδρας και γυναίκα σύμφωνα ας πούμε με την αστυνομική ταυτότητα). Στη βάση της διάκρισης ανάμεσα σε ετερόφυλα  και μη ζευγάρια, ο σχετικός νόμος προσεβλήθη δικαστικά στα ευρωδικαστήρια, και μετά από διάφορες περιπέτειες πρόσφατα ένα νέο νομοσχέδιο συμφώνου συμβίωσης ζευγών χωρίς αναφορά σε φύλο, κατατέθηκε στη Βουλή.

Με το νέο σύμφωνο προβλέπεται να ρυθμίζονται λοιπόν σχέσεις συμβίωσης, μεταξύ άλλων, και ομόφυλων ζευγών (πάντα χωρίς προηγούμενη συγγένεια) ή ζευγών ατόμων που δε χρειάζεται να δέχονται το «ληξιαρχικό/αστυνομικό» καθορισμό του φύλου τους.

Τα σχετικά δικαιώματα ισότητας καλύπτουν ρητά όλα τα πεδία ρύθμισης του παλιού συμφώνου, εκτός από ο,τι αναφέρεται στην τεκνοθεσία.

Θεωρείται και σε αυτόν τον τομέα προσβλητό στα ευρωδικαστήρια κατ᾽αναλογία με τις προσφυγές εναντίον του προηγούμενου συμφώνου.

Το τελευταίο θέμα το ανέδειξε βέβαια το ΚΚΕ, καταλήγοντας για το νομοσχέδιο σε συνεπή με τη συντηρητική θέση επί της τεκνοθεσίας: «δεν κάνουμε το σύμφωνο, γιατί δεν κάνουμε την επιτεύξιμη από αυτό τεκνοθεσία». «Δεν συμφωνούμε με την τεκνοθεσία γιατί δεν έχουμε επαρκώς ισχυρά στοιχεία για το ανεμπόδιστο της ανάπτυξης των παιδιών στους τύπους οικογενειών που θα προκύψουν».

Η συντηρητική θέση εδώ είναι του ίδιου τύπου με την αντίθεση στην κατανάλωση μεταλλαγμένων και εγγράφεται στη γενική απάντηση σε ένα μεγαλύτερο ζήτημα: υπάρχει άλλος άμεσος τρόπος συγκράτησης της καπιταλιστικής κοινωνίας από τον πλήρη απανθρωπισμό της, εκτός από το δια της ρύθμισης να μην επιτρέψουμε νέες δυνατοτήτες;

Ποιά η δυνατή απάντηση πχ στους μισότρελλους της Σίλικον βάλλεϋ που ονειρεύονται έναν καπιταλισμό με «αλγοριθμικούς νόμους»,  με εκκένωση όχι μόνο της ανθρώπινης ουσίας  αλλά και της ζωντανής ύλης από το ανθρώπινο είδος, ένα παίγνιο τελικά αφηρημένης δύναμης σε μια μη-ανθρωπότητα;  

Η συντηρητική θέση είναι εξ᾽ορισμού ατελής, ανασχετική, αμυντική, στην ακραία της έκφραση αντιδραστική με την έννοια του λουδδιτισμού.

Το ΚΚΕ κάλυψε ορισμένες ατέλειες με την προσέγγιση των δικαιωμάτων ισότητας (πέραν της τεκνοθεσίας) για τα μη ετερόφυλα ζεύγη με εξαντλητικές ανά ζήτημα ρυθμίσεις.

Από την άλλη, κανένα ερπετό της αστικής πολιτικής δεν ανταλάσσει όλες αυτές τις υπερστατικές κατοχυρώσεις με ένα μόλις δικαίωμα, το δικαίωμα να μπορείς να προσφέρεις στην κοινωνία απο τις ικανότητές σου για να αμείβεσαι κατά την προσφορά αυτή ώστε να ζήσεις με περίθαλψη και χωρίς κοινωνικά επιβαλλόμενο τέλος. Το δικαίωμα στην αυτόνομη κι ελεύθερη ύπαρξη δηλαδή: να μπορεί να κάνει και να αναθρέφει τα παιδιά του ένα ζευγάρι εφόσον το θέλησε, να μπορεί σε κάποιο μέτρο και με κάποιες εύλογες προϋποθέσεις  να ζητήσει ένα ζευγάρι, ένα ζευγάρι και μια γυναίκα ή μια μόνη γυναίκα τη μεσολάβηση του τεχνικού παράγοντα και της συνδρομής σε βιολογικό υλικό για να τεκνοποιήσει.

Ωστόσο, τίποτε παραπάνω δεν είναι δυνατό με τη συντηρητική θέση: οι οικογένειες ομοφύλων ζευγών με παιδιά, που ήδη υπάρχουν – και θα μπορούσαν πάντα να υπάρχουν, χωρίς κανένα σύμφωνο συμβίωσης – βρίσκονται πάντα με διακρίσεις και λειψά τυπικά  δικαιώματα.  Στη βάση αυτή, το ΚΚΕ κατηγορείται από τους φωταδιστές που εγκρίνουν αυτόματα όποιο σύμφωνο μη-επιβίωσης του λαού ανεξαρτήτως φύλου και σεξουαλικής τυπολογίας ως μαύρη αντίδραση και φασισμός χωρίς αυτό στο ελάχιστο να αδυνατίζει την άλλη φάλαγγα επίθεσης, το φασισμό και τη μαύρη αντίδραση που δε θα πάψουν να λυσσάνε ενάντια στην κομμουνιστική ιδεολογία και πολιτική ως διαλυτική της οικογένειας, των παραδόσεων, του έθνους κτλ. Το πράγμα πάει ακόμα παραπέρα, με την κλασσική στρατηγική του ιμπεριαλισμού να πετάει δυό κουρέλια από το «βασίλειο της ελευθερίας» σε μια διπλά καταπιεσμένη μειονότητα για να τη μετατρέψει σε ζηλωτή/υπερασπιστή κάθε πλευράς των επιδιώξεών του. «Μόνο η φιλελεύθερη δημοκρατία μας της ελεύθερης οικονομίας μας σας επιτρέπει να υπάρχετε με την ταυτότητά σας, στηρίξτε μας λοιπόν στους βομβαρδισμούς μας, στα χρωματιστά μας κόλπα κτλ», τους λέει, κατά όχι πολύ διαφορετικό τρόπο με αυτά που έλεγαν οι Ναζί στους κουτσόβλαχους ή τους σοβιετικούς μουσουλμάνους.

Προσοχή στη φάκα λοιπόν – ένθεν και ένθεν...