Τσίτα... τα γκάζια

(... Συνέχεια από δώ)

Στα τέλη Δεκέμβρη δημοσιοποιείται η αντίθεση «Γκαζπρόμ» - «Ναφταγκαζ» σχετικά με τα τιμολόγια πώλησης φυσικού αερίου στην ουκρανική αγορά. Απ’όσο ξέρω, για πρώτη φορά το θέμα θίγεται τον Απρίλιο του 2005, και από το καλοκαίρι είναι γνωστό οτι η Ουκρανία κινδυνεύει να «κρυώσει» το χειμώνα! Οι Ρώσσοι ζητούν γύρω στα 230 δολ. ανά χίλια κυβικά αερίου, από πενηντακάτι, και αναπροσαρμογή των τελών διέλευσης του αερίου που παραδίδεται από τη Γκαζπρομ στους δυτικούς πελάτες από ένα και κάτι στα ένα εβδομήντακάτι δολ. ανά 1000 κ.μ. αέριου. Μιλούν για διεθνοποίηση των τιμών – δεν υπάρχει όμως μια διεθνής τιμή στο γκάζι όπως στο πετρέλαιο.

Απ’όσο ξέρω, δεν υπάρχει διεθνές χρηματιστήριο για το αέριο, κι αυτό οφείλεται πιθανόν στη φύση του εμπορεύματος: εκτός από ένα μικρό ποσοστό της παγκόσμιας παραγωγής, που διακινείται υγροποιημένο με πλοία, το μεγαλύτερο μέρος παραδίδεται στον πελάτη μέσω αγωγού, έτσι ώστε να μιλάμε για αγορά παροχής και όχι «γυμνού εμπορεύματος». Το αέριο παραδίδεται από τον ιδιοκτήτη των πηγών στον ιδιοκτήτη του δικτύου για μεταφορά (κι εν συνεχεία από δίκτυο σε δίκτυο), και τελικά στον ιδιοκτήτη του τελικού δικτύου διανομής. Δύσκολο λοιπόν να ξεμπλέξεις παραγωγό, μεταφορέα, διανομέα και μεγάλους καταναλωτές. Δύσκολο να πραγματοπιήσεις διαδοχικές αγοραπωλησίες του εμπορεύματος ενώ τούτο είναι σε μεταφορά, όπως στην περίπτωση του πετρελαίου με τους μπρόκερς που μεταπωλούν πολλές φορές φορτία εν πλώ. Δύσκολο να ορίσεις παράγωγα προϊόντα, με υποσχετικές πωλήσεων αγορών, γιατί τα αποθέματα είναι σε σταθερούς ακίνητους χώρους. Οι τιμές λοιπόν του «εμπορεύματος των εμπορευμάτων» του κρατικού καπιταλισμού καθορίζονται σχεδόν αποκλειστικά από μεγάλες συμφωνίες, με συμβαλλόμενους εταιρείες και εμμέσως ή αμέσως, κράτη. Τα 230 δολ. που απαίτησαν οι Ρώσσοι ήταν μάλλον ένας μέσος όρος τιμών που τους πληρώνουν οι δυτικοευρωπαίοι για το αέριο. Υπάρχουν τεράστιες αποκλίσεις από αυτήν την τιμή, άλλες με απλή «πολιτική» εξήγηση, άλλες όχι: η Βουλγαρία πχ έχει ρωσσικό γκάζι στη μισή τιμή (δυσεξήγητο). Το ίδιο και οι βαλτικές χώρες (για όπλο πίεσης για την κατάσταση των ρωσσικών μειονοτήτων, είπαν μερικοί). Στην ανατολική Ουκρανία διάβασα οτι μεγάλες συμφωνίες απευθείας με ενεργοβόρες επιχειρήσεις, κλείστηκαν με γκάζι στα 100 δολάρια.

Η συμφωνία που τελικά υπογράφτηκε από τους Ουκρανούς, φαίνεται οτι ρίχνει πάνω απ’όλα το... Τουρκμενιστάν, που «επιδοτεί» την ουκρανική κατανάλωση με αέριο στα 50 δολ., έτσι ώστε η τελική πραγματική τιμή αγοράς για τους Ουκρανούς να μην ξεπερνά τα 110 δολάρια, και τελικά να γίνεται ακόμα χαμηλότερη αν συνυπολογιστούν οι αυξήσεις στα τέλη διέλευσης του αερίου προς την Ευρώπη. Λεπτομέρεια: οι Ρώσσοι ήταν έτοιμοι να πουλήσουν μέχρι και φτηνότερα από 50 δολ. το αέριο στους Ουκρανούς, αν οι τελευταίοι τους εκχωρούσαν τον έλεγχο του δικτύου μεταφοράς! Τέλος, βασικό σημείο της συμφωνίας (της οποίας οι λεπτομέρειες θα πρέπει να είναι εξίσου ενδιαφέρουσες), η ίδρυση μιας μικτής εταιρείας μεταπώλησης, που συμμετέχουν Γκαζπρόμ και μια αυστριακή τράπεζα με περίεργο όνομα (ερώτηση: ποιά κεφάλαια συμμετέχουν σ’αυτήν; Και ποιά ιδιωτικά κεφάλαια στη Γκαζπρόμ; Πολλά θα μαθαίναμε για τη διεθνή πολιτική από τις απαντήσεις...)

Η πρώτη περίοδος της καπιταλιστικής παλινόρθωσης βρήκε την Ουκρανία με μια μαφία της διανομής (Τιμοσένκο), και τη Ρωσσία με μια μαφία της παραγωγής. Οι μαφιόζοι κατόπιν εξελίσσονται tant bien que mal σε αξιοσέβαστους επιχειρηματίες, παράγοντες ενός κρατικού καπιταλισμού στη Ρωσσία και ενός (ιδιότυπου καθότι βιομηχανικά ισχυρού) εξαρτημένου συστήματος, πεδίου ανταγωνισμού των μεγάλων δυνάμεων, στην Ουκρανία. Οι δυτικοί έχουν κι αυτοί το κομμάτι της συμμετοχής τους, αποκομίζουν κέρδη επαγρυπνώντας παράλληλα για το ενδεχόμενο οι Ρώσσοι συνάδελφοί τους να διεκδικήσουν έναν πρώτης τάξεως ρόλο. Συνεργάζονται, πότε με τους μεν (ενάντια στους δε), πότε με τους δε (ενάντια στους μεν...) για να κερδίσουν και από τους δύο. Το θαυμάσιο αυτό σύστημα, εξασφαλίζει την ισορροπία του μέσα από τη διαρκή σύγκρουση. Πολύ περισσότερο, έχει ανάγκη από τη διαρκή σύγκρουση για να υπάρχει, όπως έχει ανάγκη την αθλιότητα ολόκληρων λαών «εκεί» και σημαντικού μέρους των λαών «εδώ». Το μόνο δε που δεν μπορεί να το χαρακτηρίσει, είναι ο όρος «ελεύθερος ανταγωνισμός».

Όσο για τους Ουκρανούς που κινδύνεψαν να παγώσουν, η αδιαφορία των ιμπεριαλιστών και των επιτελείων τους, ήταν περίπου τόση, όση επέδειξαν για τη μοίρα των... κουβανών, όταν ο κ.Γκορμπατσώφ τους «αναπροσάρμοσε στις ταρίφες της διεθνούς αγοράς» σε μιά μέρα. Θυμάστε;